Praktische tips en inspiratie voor studentenprotesten in solidariteit met Palestina

Er is veel media-aandacht voor de golf aan Palestina-solidariteits-acties op universiteiten de afgelopen weken. In veel nieuwsberichten domineert echter een simplistisch beeld van de studentenprotesten en ligt de nadruk snel op de confrontaties. Daarnaast is bruikbare informatie over het laten afdwingen van een academische boycot bij een universiteit, niet per se toegankelijk of makkelijk te vinden. Voor iedereen die zich wil inlezen of op zoek is naar nuttige tips, inspiratie en meer duiding, hebben we een aantal zaken op een rijtje gezet

De geschiedenis zit vol met voorbeelden van succesvol studentenprotest Als we kijken naar de geschiedenis hebben studentenprotesten regelmatig een onmisbare rol gespeeld in succesvolle sociale verandering. Van de val van de militaire junta in Griekenland in 1973, de democratisering van Nederlandse universiteiten na de Maagdenhuisbezetting tot de Freedomriders, die levend schild waren voor zwarte burgerrechtenactivisten in het diepe zuiden van de VS.

Maagdenhuisbezetting Een ander voorbeeld van een beroemde succesvolle studenten-protestactie, was de bezetting van het Maagdenhuis eind jaren 60 in Amsterdam, met meer inspraakrecht voor studenten en personeel als inzet. Ook die actie kwam niet uit de lucht vallen. Er werd lang daarvoor gevraagd om democratisering van de Universiteiten. En die vraag kwam zowel van studenten als van docenten, die zich niet uit elkaar lieten spelen. De bezetting werd ook toen met geweld ontruimd en scherp veroordeeld door het establishment. Niettemin werd de dreiging van meer onrust en meer acties, de Universiteitsbesturen te veel. Even later gingen ze alsnog overstag. En zo kan je nog veel meer leren van de geschiedenis van het studentenprotest in Europa tussen 1229 en nu, studentenprotesten in de Verenigde Staten en de rest van de wereld.

Academische boycot tegen Apartheid De huidige protesten en de eis van studenten om de banden met Israëlische universiteiten te verbreken, laten veel overeenkomsten zien met de campagne voor een academische boycot tegen Zuid-Afrika in de Apartheid-periode. Ook toen waren er vergelijkbare bezwaren van universiteitsbesturen als we nu horen. Zuid Afrika was een land waar veel Nederlanders warme gevoelens voor hadden. Na druk van studenten, universiteitsmedewerkers en de anti-apartheidsbeweging, verbraken veel Nederlandse universiteiten de banden met Zuid-Afrika en werden zelfs ere-doctoraten verstrekt aan prominente activisten uit Zuid-Afrika. Meer leren over deze academische boycot? Er is - uiteraard - een academisch artikel over geschreven en onderzoek naar gedaan.Ook de strijd voor een academische boycot tegen Apartheid was internationaal. Lees er meer over in dit interview met Gerald Lenoir. Student activist in de jaren 60.

De studentengemeenschap als vruchtbare bodem voor protest
Waarom zijn het zo vaak studenten die voorop lopen in protest? Een eerste belangrijke factor die het ontstaan van een protestbeweging vergemakkelijkt is het bestaan van een hechte gemeenschap waarin mensen elkaar regelmatig in een fysieke context tegenkomen. Dat maakt protest organiseren veel makkelijker. Je weet wie je kan vertrouwen en wie er waarschijnlijk mee wil doen. Om diezelfde reden bood de opkomst van grote fabrieken een vruchtbare bodem aan het ontstaan van vakbonden, en konden de boeren-protesten snel een grote schaal bereiken. Studenten komen elkaar steeds weer tegen in de collegezaal, kantine en het uitgaansleven. En niet te vergeten binnen tal van bestaande studentenorganisaties en actiegroepen buiten de universiteit. Het is die gemeenschap die maakt dat studenten vaker in actie komen dan andere groepen in de maatschappij.

Studenten zijn niet te negeren door de autoriteiten
Een factor die specifieker een rol speelt bij studentenprotesten, is de maatschappelijke positie van studenten. Studenten worden vaak, terecht of onterecht, gezien als de toekomstige toplaag van de maatschappij , en komen deels uit families van bestuurders, opiniemakers en wetenschappers. En het wordt van ze verwacht dat ze een maatschappijkritische en idealistische houding hebben. Deze ‘groep’ is daarmee door autoriteiten moeilijker te negeren. Dat zag je bijvoorbeeld in de jaren 60 toen studenten zich organiseerden om als Freedomrider in het zuiden van de Verenigde Staten mee te doen, aan acties tegen gesegregeerde bussen en lunchcounters. Zwarte activisten van CORE vroegen hen mee als bescherming tegen lynchpartijen en aanslagen. Opeens werd wat daar gebeurde, onder andere door de meer invloedrijke rol van deze studenten, belangrijk voor de rijkere witte gezinnen uit het Noorden van de Verenigde Staten. En daarmee werd een lokale strijd van een minderheid een nationaal issue.

Jongeren uit Amsterdam West
Studenten zijn een geprivilegieerde groep. Als dit jongeren met een migratie-achtergrond uit Amsterdam-West waren geweest die het Mercatorplein hadden bezet, dan was er vermoedelijk minder steun geweest en was er nog harder opgetreden door de politie. Op dezelfde manier zie je de media met een racistische ondertoon reageren op moslimstudenten of de Palestijnse diaspora die meedoen aan de protesten. Dit aspect is pijnlijk en laat veel zien over de ongelijke machtsverhoudingen in de maatschappij, maar het is belangrijk om je hier bewust van te zijn en rekening mee te houden. En gebruik te maken van het privilege dat je hebt, door je positie als academicus of student bewust in te zetten. Bijvoorbeeld door bij een protest vooraan te staan als je wit en cis bent, zodat daardoor de mensen die sneller risico lopen op politiegeweld, beter beschermd blijven. Dit zijn belangrijke onderwerpen om te bespreken en om je groep bewust van te laten zijn.

De felle smeercampagne en knokploegen zijn nieuw. Repressie en politiegeweld helaas niet
Er woedt een felle en georganiseerde desinformatie-campagne tegen de studentenprotesten nu. Met verdachtmakingen over onruststokers van buiten de universiteit en verwende elitaire studenten die op hetzelfde moment ‘woke’ en ‘antisemiet’ kunnen zijn. Universiteiten en autoriteiten hebben altijd op studentenprotesten gereageerd met repressie en beschuldigingen. De repressie bestond uit regels over wat er wel en niet mag, en schorsingen van docenten en studenten. Op studenten die protesteerden tegen de Vietnam-oorlog werd geschoten, en menig bezet universiteitsgebouw in Nederland werd met grof geweld ontruimd door de ME. Daarnaast was er altijd een tegenreactie met woorden. Studenten werden weggezet als jong, naïef, beïnvloed door buitenlandse machten en agitators van buiten. Even zo vaak hebben ze studentenprotest uit het verleden, na afloop op een voetstuk gezet.

Het is cruciaal dat studenten en bondgenoten het publieke debat weer naar hun hand zetten. Student, activist en onderzoeker naar desinformatie Nicholas Rabb, geeft in zijn artikel op Waging Nonviolence een aantal tips over hoe dat te doen, zoals het protest een menselijk gezicht geven waarmee het grotere publiek empathie kan opbouwen, of zichtbaarheid geven aan bondgenoten uit bijvoorbeeld de joodse gemeenschap of docenten die de protesten steunen. Op dezelfde manier moeten student activisten reageren op de eeuwenoude beschuldiging, dat ervaren activisten die de helpende hand toe steken of bondgenoten uit bijvoorbeeld de Palestijnse diaspora ‘onruststokers van buiten’ zijn. Ze zijn onmisbaar, en er is niets mis met solidariteit, betogen Astra Taylor en Leah Hunt-Hendrix in dit Jacobin artikel.

Nieuw zijn ook de pro-Israëlische knokploegen, die nu ook in Nederland al twee keer protesten met geweld hebben aangevallen. Dit maakt dat organisatoren van demonstraties en bezettingen na moeten denken over hoe dit soort aanvallen aan te zien komen en met strategieën moeten komen om dit te voorkomen en/of hier zo bewust en goed mogelijk publiekelijk op te reageren.

Studenten hebben via inspraakorganen, of door de regels simpelweg te negeren, altijd teruggevochten tegen pogingen hun recht op protest in te perken. Griekse studenten die de militaire junta lieten vallen in 1973 kregen het zelfs voor elkaar dat het de politie verboden was om de campus te betreden. Die wet werd pas in 2019 afgeschaft.

Hoe houd je een protestgolf vol?
We hebben het zelf meegemaakt. De eerste weken houd je het vol op adrenaline en saamhorigheid. Wie langer vol wil houden zal moeten werken aan een organisatiestructuur en een strategie. Daarbinnen moet heel helder zijn wie wat kan bijdragen en wanneer, zodat de campagne realistisch en goed vol te houden is. De volgende tips voor effectieve bewegingen voor Palestina-solidariteit zijn verzameld voor een Palestina-actieconferentie in Australië, en ook relevant voor de beweging in Nederland. Er is ook veel te leren van de Occupy-beweging en wat daar goed ging maar zeker ook van wat daar mis ging. Jonathan Smucker geeft in zijn boek Hegemony How To een kritische beschouwing met heel veel tips. Een interview met hem is hier terug te luisteren. Wat je kunt doen om activist burnout tegen te gaan en rekening te houden met je eigen mogelijkheden en beperkingen, lees je in The Activist Handbook. In onze eigen toolbox vind je de No Burnout Bingo. Wil je meer lezen?: Overcoming Burnout van Nicole Rose en Hope in the Dark van Rebecca Solnit.

Grote kans op succes
Als het lukt om voor de studentenprotesten een juiste organisatievorm en strategie te vinden, dan laat de geschiedenis zien dat het mogelijk is om succesvol te zijn. De eerste universiteit in Nederland is overstag. Ook in de andere landen begint een academische boycot vorm te krijgen. Nu al zijn de studentenprotesten een inspiratiebron die verder reikt dan alleen de rol van universiteiten en hebben ze een grote invloed op de publieke opinie.